OZE w Polsce na tle Unii Europejskiej

Jak Polska wypada na tle Europy pod względem OZE i emisji CO₂?

Według najnowszego raportu The European Electricity Review, w Unii Europejskiej energia odnawialna stanowi już niemal połowę produkcji energii elektrycznej (47%), wyprzedzając paliwa kopalne, które w 2024 roku dostarczyły 29% energii. Po raz pierwszy w historii produkcja energii słonecznej (11%) prześcignęła węgiel (10%), a energia wiatrowa (17%) wytworzyła więcej energii niż gaz (16%) drugi rok z rzędu. Jednak sytuacja w Europie nie jest jednolita – kraje skandynawskie pozostają liderami w wykorzystaniu OZE. Norwegia czerpie aż 97% swojej energii z elektrowni wodnych, a Szwecja i Dania dominują dzięki rozbudowanej infrastrukturze wiatrowej. W Islandii niemal całe zapotrzebowanie na energię pokrywane jest ze źródeł odnawialnych.

Na tle Europy Polska stopniowo poprawia swoją pozycję w zakresie udziału odnawialnych źródeł energii (OZE) w miksie energetycznym. Według raportu Forum Energii we wrześniu 2024 roku zielona energia stanowiła 36,8% całkowitej produkcji energii elektrycznej. Mimo to, w skali całego roku udział OZE wynosił około 26,9%, co nadal pozostaje poniżej średniej unijnej.

Węgiel kamienny i brunatny nadal dominują w polskim miksie energetycznym, odpowiadając za około 57,1% produkcji energii elektrycznej na koniec 2024 roku. Dla porównania, według danych przedstawionych przez Polski Instytut Ekonomiczny z 2021 roku, średnia intensywność emisji CO₂ na każdą kilowatogodzinę w Unii Europejskiej wynosiła około 230 gCO₂ekw/kWh, podczas gdy w Polsce wartość ta wynosiła około 700 gCO₂ekw/kWh. Choć emisje sektora elektroenergetycznego w Polsce spadają (o 17% r/r w październiku 2024), nasz kraj nadal pozostaje jednym z najbardziej emisyjnych w Europie.

Dlaczego rozwój OZE w Polsce jest wciąż ograniczony?

Zainstalowana moc źródeł wytwórczych w polskim systemie elektroenergetycznym wynosiła według stanu na koniec października 2024 r. około 72 GW. W tym na źródła odnawialne przypadało 32,7 GW. Dzięki temu Polska zajmuje czwarte miejsce w Europie pod względem rocznego przyrostu mocy PV i ósme miejsce na świecie pod względem całkowitej mocy zainstalowanej. Największy wzrost w 2024 roku odnotowano w segmencie farm fotowoltaicznych, które odpowiadały za znaczną część nowych instalacji. Programy takie jak „Mój Prąd” oraz zmiany legislacyjne, np. ułatwienia dla instalacji o mocy do 150 kW, przyczyniły się do rozwoju zarówno wielkoskalowych farm, jak i mikroinstalacji prosumenckich.

Jednocześnie rozwój energetyki wiatrowej jest w Polsce nadal trochę utrudniony przez restrykcyjne regulacje prawne. Na przykład „ustawa odległościowa” blokuje inwestycje w farmy wiatrowe zlokalizowane zbyt blisko zabudowań. To sprawia, że mimo ogromnego potencjału wiatrowego Polska nie wykorzystuje tej technologii na miarę swoich możliwości. Istnieją także problemy strukturalne. Polska infrastruktura energetyczna jest przestarzała i często dostosowana tylkodo centralnie zlokalizowanych elektrowni węglowych.

Widać zatem, że rynek OZE w Polsce ma bardzo duży potencjał do rozwoj – o ile tylko zostaną stworzone odpowiednie warunki prawne i inwestycyjne.

Jak wysokie koszty emisji CO₂ wpływają na ceny energii w Polsce?

Wyższe emisje wiążą się z koniecznością ponoszenia opłat za uprawnienia do emisji CO₂ w ramach unijnego systemu ETS (EU Emissions Trading System). W praktyce rosnące koszty emisji, które w 2024 roku wynosiły średnio około 68-73 EUR za tonę, przekładają się na ceny energii elektrycznej. Obecnie średnia cena energii elektrycznej dla mikro, małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce wynosi około 693 zł/MWh netto (ok. 147 EUR/MWh) – co plasuje Polskę powyżej średniej unijnej. Jednak po uwzględnieniu siły nabywczej waluty sytuacja wygląda mniej optymistycznie – dla polskich przedsiębiorców energia należy do jednych z najdroższych w Europie

Konsekwencje tego są długofalowe – wysokie ceny energii ograniczają konkurencyjność polskiej gospodarki na arenie międzynarodowej, a dodatkowe koszty przerzucane są na konsumentów.

Jakie działania przyspieszą rozwój OZE w Polsce?

1. Rozwój odnawialnych źródeł energii w Polsce wymaga skoordynowanych działań na kilku poziomach. Po pierwsze, konieczne jest wsparcie inwestycji w infrastrukturę i technologie zielonej energii. Dotychczasowy szybki wzrost mocy fotowoltaicznych pokazuje, że sektor ten ma potencjał do dalszego rozwoju. Istotne będzie również złagodzenie restrykcji dla energetyki wiatrowej, która może odegrać zasadniczą rolę w zwiększeniu udziału OZE w krajowym miksie energetycznym.
2. Nowoczesne narzędzia np. umowy na zakup zielonej energii (tzw. Power Purchase Agreements – PPA), oferują dodatkowe możliwości dla firm. Dzięki tym rozwiązaniom przedsiębiorcy mogą uzyskać dostęp do energii odnawialnej, nawet jeśli nie mają możliwości inwestycji we własne instalacje.

Wsparcie sektora OZE może również przynieść wiele nowych miejsc pracy. Inwestycje w odnawialne źródła energii stymuluje rozwój technologii, innowacyjności i konkurencyjności gospodarki.

Obecne uzależnienie od paliw kopalnych w Polsce stanowi obciążenie środowiskowe oraz ekonomiczne, które już dzisiaj odczuwamy my wszyscy. Doświadczenia innych krajów pokazują, że inwestowanie w zieloną energię może przynieść duże korzyści w postaci niższych cen energii, ograniczenia emisji i zwiększenia konkurencyjności gospodarczej. Polska również stoi przed szansą na zbudowanie nowoczesnego systemu energetycznego opartego na odnawialnych źródłach energii.